Deze 5 skills zijn nodig voor de circulaire bouw

We hebben 5 circulaire skills nodig om de circulaire bouw nog verder te versterken en uit te bouwen. Onderzoek toont aan dat Nederland bijna 25% circulair is en dat is drie keer zoveel als de rest van de wereld! We zijn dus koploper en die positie kunnen we verder uitbouwen. Wat is daar voor nodig en wat gebeurt er al in het mbo techniekonderwijs?

De innovatietrend adaptief, modulair en remontabel bouwen heeft innovaties nodig (via Bouw Informatie Modelling BIM) wat leidt tot nieuwe werkprocessen (digitaal ontwerpen en assembleren) die weer leiden tot nieuwe skills (als werken met een hololens). Wat betekent circulair werken voor de werkende en voor het werk? De skills zijn afgeleiden van het grotere plaatje. Waar moet je dan aan denken?

5 circulaire skills

1. Het belang van data

Grondstoffen moeten zo lang mogelijk in circulatie blijven en zoveel mogelijk waarde behouden. Om waardebehoud vast te kunnen leggen wil je je grondstoffen
bij kunnen houden. Je gaat je grondstoffen taggen, je hangt ze aan BIM, en je gaat bijhouden:

• waar zijn die grondstoffen geweest
• hebben ze vastgezeten aan andere dingen, zodat je later weet welke restwaarde er nog bestaat
• hoe kun je die nog inzetten.

Denk aan BIM, verschillende scanoplossingen, track en trace, maar dat betekent b.v. ook dat
bouwwerken geassembleerd worden.

We gaan assembleren in plaats van bouwen.

2. Losmaakbaar werken

Remontabel, modulair, systeembouw, droogmontering, prefabricage, IFD, cascobouw zodat wat je in elkaar zet ook weer uit elkaar te halen is.

3. Denken in tweede levens

Dat heeft te maken met toekomstbestendigheid. Hoe kan je vanaf de ontwerpfase er al rekening mee houden dat wat je in elkaar zet in de toekomst voor een ander doel gebruikt moet kunnen worden.

Bijv. dat je je gebouwen uit elkaar kan halen of dat het gebouw een andere functie krijgt. Herindelingsflexibiliteit, het adaptieve vermogen van een gebouw.

4. Samenwerken in ketens

Dat is nodig om circulair te kunnen bouwen. Wat betekent dat in de praktijk? Als we een gebouw in elkaar gaan zetten, of het wordt geprefabriceerd in de fabriek,
dan moeten de assembleurs voorbij hun eigen positie en werkveld kunnen kijken naar aanpalende werkvelden maar ook naar andere schakels in de keten. Alle vakmensen die bij de bouw betrokken zijn zouden zich moeten kunnen inleven in wat de andere schakels in het proces nodig hebben om de gezamenlijke keten te kunnen sluiten.

B.v. als je een geprefabriceerde gevel in een constructie gaat hangen dan moet je iets weten van de toleranties die aan het casco zitten. Dat vergt inlevingsvermogen en samenwerking.

5. Meerwaarde duiden

Circulaire economie is een economisch begrip. Het vergt investeringen aan de voorkant waarvan je in de toekomst de meerwaarde moet kunnen duiden. Deze
meerwaarde is niet alleen financieel, er is ook maatschappelijke meerwaarde en ecologische meerwaarde. Alle schakels in de keten moeten de meerwaarde inzien en kennen. De toegevoegde waarde moet inzichtelijk zijn.

Van abstract naar concreet

Deze 5 skills zijn vrij abstract en moeten nog geconcretiseerd worden. Dat kan voor ieder beroep anders zijn. Daarom zijn we bezig in beroepen te duiden wat is bijvoorbeeld een circulaire timmerman, wat is een circulaire metselaar en wat is anders t.o.v. een traditionele of gewone.

Dit vraagt om aanpassingen in het skills paspoort, een verkenning naar andere sectoren, of er raakvlakken bestaan, wat vakoverstijgend is en wat specifiek, hoe vaardigheden aan elkaar te koppelen zijn, hoe we interdisciplinaire teams kunnen samenwerken en misschien moet er wel een mbo keuzedeel circulariteit komen.

Het circulaire verhaal is nog ontzettend in ontwikkeling en er zullen nog wel innovaties op plaatsvinden. De kennis is nog constant in beweging.

De timmerman van de toekomst

Als we meer prefab gaan werken hebben we dadelijk de timmerman niet meer nodig? Verschillende bouwbedrijven willen nu naar fabrieken gaan en willen daar nieuwe werknemers voor. Daarbij investeren ze dan minder in het bestaande personeel. Toch gaat de timmerman een grote rol spelen in de nieuwe circulaire economie als bouwen met CLT (cross laminated timber) en het maken van verbindingen die remontabel zijn ect.

Daarbij zouden timmerlieden door moeten hebben welke skills ze hebben die dan weer aansluiten bij werk op andere gebieden. Daarbij maken de meeste bouwbedrijven helemaal niet zo’n drastische ommezwaai.

Slopen wordt oogsten

Ook slopers moeten betrokken worden bij circulair werken. De grootste opgave zit in de bestaande gebouwde omgeving. De gebouwen die de afgelopen 50 jaar zijn neergezet. Daarvan weten we eigenlijk niet wat er in zit. We weten niet eens waar de deuren van gemaakt zijn. Dat zou zorgvuldig onderzocht en vastgelegd moeten worden anders gaat het op de afvalberg.

Michel Baars met urban mining snapt het en brengt de materialen weer terug in de kringlopen.

Adriaan Baas van Alfa College Hoogeveen is docent slopen. Die wereld is vaak al wat verder dan de bouwwereld. Het in kaart brengen, Slack jet ?? daarmee liggen ze vaak al voor op bouwbedrijven.

In het Noorden heeft de firma Bork een hub aangelegd waar bedrijven materialen in kunnen kopen. Slopen begint te verdwijnen en wordt oogsten. Vereist nieuwe vaardigheden.

• Alco Otten van Alfa College Hoogeveen merkt zelf aan de studenten dat men het razend interessant vindt anders te doen en te denken dan de gebaande paden.
  Alles maar kopen en daarna weggooien kan niet de toekomst zijn. Onderzoeken wat je er toch mee kan, vinden ze interessant. De leergierigheid wordt groter en Alco kan ze zo enthousiast maken dat ze waardevol zijn voor de bedrijven buiten. Hij implementeert het nu bij bedrijfskunde maar hij voegt er de technische onderdelen aan toe. Hij probeert clusteruren te maken ipv zomaar één uurtje zodat je gewoon meer tijd en energie kunt steken in niet alleen het theoretisch gedeelte maar ook het praktische.
• Jan Witteveen van het Frieslandcollege doet praktijkgestuurd leren
  Het curriculum en de KD’s zijn hem gechargeerd gezegd een zorg. Hij haalt een project binnen b.v. iets wat duurzaam gerenoveerd of gebouwd zou moeten worden. Vervolgens bekijkt een collega (die dat wel allemaal weet) wat je waar dan af kan tekenen, zit alles erin of wat niet?We proberen zoveel mogelijk van de KD’s in een project te krijgen. Andersom denken en dat brengt veel ontspanning mee en dan hoef je niet zo strak op die KD’s te zitten. In de vier jaar wordt zo het hele programma meegenomen. Dit geeft goede ervaringen en leuke reacties. Draai het eens om. De inspectie wil dat je het hele KD van a tot z doorneemt en dan moet je alles gehad hebben maar draai het eens om.

Er zijn al skills geformuleerd als:

• wendbaar zijn
• systemisch denken
• effectief samenwerken

Vaardigheden doe je niet op uit een boek: die leer je op de werkvloer. Denk aan:

• zorgvuldige montage
• zorgvuldige demontage
• zorgvuldige reparatie
• zorgvuldig opknappen van materialen
• zorgvuldig geschikt maken voor hergebruik, herfabricage, andere toepassingen, recycling of herwinning –
• zorgvuldig uitvoeren van onderhoud –
• zorgvuldige gescheiden opslag
• zorgvuldig transport –
• het kunnen werken met biobased materialen als het maken van houten casco’s, het aanbrengen van cellulose isolatie, het stuken met kalkhennep.
• zorgvuldig digitaal verwerken van de stromen naar databanken (materialenbanken, materialenpaspoorten, BIM)
• zorgvuldig taggen van materialen RFID (passieve trace) Track&trace (actieve trace)
• zorgvuldige inventarisatie op type, foto, aantallen, omschrijving, kwaliteit (technisch, esthitisch) toxiciteit, remontabelheid, veiligheid bij hergebruik – zorgvuldig makelen van de materialen via sites of onderlinge afspraken

Opslag en transport beperken

Hoe zit het met transport over de weg? Wat voor impact heeft dat?

Brabant wonen probeert de materiaalstromen zo kort mogelijk te houden. Wat via mutatieonderhoud vrijkomt moet ook met de leverancier terug. Anders rijdt de vrachtwagen leeg terug. Een kapotte toiletpot wordt vervangen mits de leverancier de oude mee terug neemt.

In Rotterdam heeft men alle nieuwbouw, renovatie en sloopactiviteiten in kaart gebracht en tracht men nu te gaan matchen. Dat zou dan in elke gemeente kunnen en dan kan je komen tot een landelijk dekkend geheel. Maar overall is de boodschap: Tracht de opslag en de transportbewegingen zoveel mogelijk te beperken.

 

Jan Witteveen over circulaire skills

Jan is helemaal duurzaam en sinds hij op het Friesland College les geeft is circulariteit het leidend thema. Het is voor mij bekend maar nog bij zo weinigen. Er is nog veel werk te doen. Onlangs hebben we een project gedraaid. Het ging om een eigen gebouw van de school (1960), heringericht voor onderwijs. 3e jaars niveau 4 bouwkundehebben gekeken wat kan blijven staan en wat kan worden hergebruikt.

Met de gegevens hebben ze een presentatie gehouden voor bedrijven en die hebben ook gejureerd. Ze hebben vier bestemmingen aangegeven als een schoolbestemming

Witteveen probeert de mind set van de leerlingen bij te draaien om te laten zien dat alles wat niet duurzaam plaatsvindt in de bouw ook op een andere manier kan.

• Zo hebben studenten onder andere lijsten gemaakt die zo op marktplaats zouden kunnen waarin staat aangegeven wat hergebruikt kan worden en wat je er eventueel mee kan doen.
• Oude materialen weer in de nieuwbouw.
  B.v. binnenwanden maar je kan lang niet alles gebruiken.
• Het is wel een mooi begin. Ze hebben er presentaties over gehouden en verslagen van gemaakt.